تاریخچه آسانسور در جهان

تاریخچه آسانسور در جهان :

عمر بالابرها در جهان به بیش از چند هزار سال می رسد و اولین چرخ چاه خود نمونه ای از اولین بالابرها بوده است. البته گفته شده مصریان باستان نیز به وسیله بالابر در اهرام حرکت میکردند

طبق شواهد تاریخی ، آسانسور از ابتدائی ترین ماشینهای ساخت بشر است تاریخچه پیدایش آسانسور به ۳۵۲ سال قبل از میلاد مسیح بازمیگردد. ارشمیدس وسیله های شبیه به آسانسور اختراع کرد که قابلیت حمل یک نفر را برای ارتفاعات نه چندان بلند داشت. این آسانسور دستی نمونه هایی از تلاشهای اولیه بشر برای ساختن یک بالابر بود و پس از آن آسانسور حرکت تکاملی خود را به صورت مداوم پیموده است.

اما پایه گذار علمی و طراح آسانسور امروزی دانشمند و ریاضی دان بزرگ اتوود است که توانست توسط یک قرقره بزرگ و یک طناب آسانسور بسازد و سپس با ساختن ماشین اتوود که عبارت بود از دو وزنه که با یک نخ به یکدیگر

مربوط می شدند و روی قرقره ها بالا و پایین می رفتند طرح ابتدایی یک آسانسور را ارائه داد . اتوود یک کار هم برای ایمن سازی این آسانسور اولیه انجام داده بود. اگر هنگام بالا و پایین رفتن، طناب پاره میشد، قسمت انتهایی طناب روی قرقره قفل میماند و این کار باعث میشد تا آسانسور به رغم سقوط آزادی که از ارتفاع به سمت پایین داشت، به زمین برخورد نکند و سوارشونده آسانسور جان سالم به در ببرد.

همچنین لازم به ذکر است که شروع استفاده از آسانسورهای باری و مسافری، به قرون وسطی، در صومعه ها و استحکامات نظامی بازمی گردد.

اما در سال  1100 تولید فولاد ، انقلابی در ساخت ساختمانهای بلند ایجاد کرد. اسکلت بندی بناها به کمک فلزات شروع شد و معماران و مهندسان آسمان خراشهایی به طول صدها پا ساختند که اگر اختراعی بنام آسانسور نبود، این برجها قابل استفاده نبودند.

در سال 1500 نخستین آسانسور هیدرولیکی توسط تامپسون برای یک ساختمان  ۴طبقه ساخته شد. همچنین اولین آسانسور به شکل امروزی که دارای ترمز ایمنی بود، در سال 4500 توسط اوتیس در آمریکا ساخته و آزمایش شد و بعد از آن ورنر فون زیمنس اولین آسانسور الکتریکی را ابداع نمود تا بشر اینگونه در مسیر طراحی آسانسورهای استاندارد امروزی گام بردارد. اگر ارشمیدس را خالق بالابری ساده و اتوود را خالق آسانسور اولیه فرض کنیم، باید از آقای اوتیس هم به عنوان مبتکر ساخت آسانسورهای نوین نام ببریم؛ فردی که هم اکنون بزرگترین کارخانه ساخت آسانسور در دنیا به نام وی مشغول به فعالیت است.

براساس آخرین آمارهای ارایه شده در سال  3110 ایتالیاییها بیشترین آسانسور سواران نام گرفته اند. با اینکه این کشور جمعیت بالایی ندارد، اما آنها با نصب 150هزار دستگاه آسانسور رتبه نخست را در دنیا به خود اختصاص داده اند. پس از این کشور، آمریکا با داشتن 110هزار دستگاه آسانسور و چین با 100هزار رتبه های دوم و سوم را در اختیار داشتند.

تاریخچه آسانسور در ایران :

شواهد تاریخی ایران اثبات می نماید که آسانسور در مجموعه های منحصر به فرد تخت جمشید، معبد آناهیتا و کاخ آپادانا پیش از زمان ارشمیدس نیز مورد استفاده قرارگرفته است.

انواع آسانسور

تمامی آسانسورها در داشتن خصوصیاتی مانند داشتن کابین، حرکت عمودی و توقف در سطوح مختلف با هم مشابه اند. اما از لحاظ نحوه اعمال نیروی محرکه به کابین متفاوت بوده و به چهار دسته آسانسورهای کششی، هیدرولیک، وینچی و مغناطیسی تقسیم میشوند:

 - آسانسورهای کششی

نیروی محرکه در این نوع آسانسورها از یک موتورالکتریکی که معمولاً در بالای چاه آسانسور و در محلی به نام موتورخانه نصب گردیده، تأمین میشود.

بر روی فلکه این موتور تعدادی کابل فولادی (اصطلاحاً سیم بکسل) وجود دارد که از یک سمت به کابین آسانسور و از سمت دیگر به وزنه های آسانسور که درون قابی فلزی به نام قاب وزنه قرار دارند، متصل است. جنس این وزنه ها معمولاً از چدن یا بتن است. وزن این وزنه ها به اندازه وزن کابین به علاوه نصف ظرفیت کابین است. وزن هر نفر در محاسبات مربوط به آسانسور  50 کیلوگرم است. دلیل قرار دادن وزنه در سیستم آسانسور کمک به بالا بردن

آسانسور است در غیر اینصورت برای این کار باید موتورهای بسیار قوی با کیلووات بالا استفاده کرد. پس با این کار توان موتور مورد استفاده کاهش می یابد. طبیعی است که این وزنه در پایین آمدن آسانسور مزاحمت ایجاد میکند، اما چون هر جسم بدون دخالت به پایین سقوط میکند پس استفاده از وزنه مانع بزرگی در حرکت آسانسور ایجاد نمیکند.

اساس کار این نوع آسانسورها بر اساس نیروی اصطکاک بین سیم بکسلها و فلکه موتور است. در داخل فریم وزنه به اندازه وزن کابین به اضافه نصف ظرفیت کابین وزنه وجود دارد. مثلاً اگر ظرفیت کابین  110کیلوگرم باشد (یعنی آسانسور نفربر  30 نفره چون متوسط وزن هر نفر  50کیلو گرم است)

باندازه  154کیلوگرم باضافه وزن کابین در کادر وزنه، وزنه وجود دارد. با کمک این وزنه، نیروی کشش لازم برای حرکت کابین کاهش مییابد چرا که در صورت رعایت کردن ظرفیت کابین، اختلاف وزن بین کادر وزنه و کابین تحت هر شرایطی از نصف ظرفیت کابین (در مثال قبل  154کیلوگرم) بیشتر نخواهد شد و در حرکت به سمت بالا یا پایین سیستم کشش آسانسور حداکثر برای جابه جایی جرمی به اندازه نصف ظرفیت کابین توان مصرف خواهد کرد.

 - آسانسورهای هیدرولیک

اخیراً آسانسورهای هیدرولیکی نیز جای خود را در بین کاربران خانگی باز کرده اند. در اروپا بیش از  10درصد از آسانسورهای زیر  ۵طبقه هیدرولیک استفاده میشوند که از محاسن این نوع آسانسورها میتوان به نرمی حرکت در استارت اولیه؛ خرابی و استهلاک بسیار کم؛ سهولت در عیب یابی و تعمیر؛ ایجاد آسانسورهای زیبا و شیشه ای به دلیل حذف کادر وزنه و سیم بکسل؛ احتیاج به سازه سبک؛ عدم نیاز به موتورخانه در پشت بام؛ ایجاد آسانسورهای باربر و سنگین با تناژ بالا و زیبایی بام خانه و همچنین تراز شدن دقیق آن در طبقات اشاره نمود اما از محدودیتهای استفاده از این نوع آسانسورها میتوان به محدودیت در ارتفاع و کندی نسبی سرعت آنها و تنها قرارگیری در چاهک را اشاره کرد. آسانسورهای هیدرولیک با موتور الکتریکی و پمپ فشار روغن و جک هیدرولیک کار میکنند.

در آسانسورهای هیدرولیک به خاطر اینکه کادر وزنه وجود ندارد و سیستم جک هیدرولیکی باید تمامی کابین و مسافران را جا به جا کند نیاز به موتورهای قوی تری هست. در این آسانسورها یک موتور سه فاز غوطه ور در روغن به همراه یک شیر الکتریکی مخصوص که اصطلاحاً پاور یونیت نامیده میشوند وظیفه تأمین فشار روغن برای جک هیدرولیک را داراست. برای راه اندازی موتور به خاطر وجود موتورهای قوی تر در صورت استفاده از درایو یا سافت استارتر نیاز به هزینه بسیار بالاتری است لذا معمولاً برای شروع به کار موتور پمپ هیدرولیک از سیستم رایج ستاره - مثلث استفاده میشود.

اما این موتور و فشار تنها در حرکت به سمت بالا مورد نیاز است و برای حرکت کابین به سمت پایین نیازی به روشن کردن موتور و مصرف توان نیست و تنها با بازکردن یک شیر و خالی کردن روغن جک کابین به آرامی به سمت پایین حرکت میکند. به عبارت دیگر یک سیستم هیدرولیک تنها در نیمی از مسافت حرکتی خود (تنها به سمت بالا) خود توان قابل ملاحظه ای مصرف میکند و در نیمه دیگر (تنها به سمت پایین) از نیروی گرانش استفاده میکند و این موضوع مصرف برق بالاتر آن نسبت به آسانسورهای دو سرعته را منتفی میکند.

 - آسانسورهای وینچی

نوعی آسانسور است که با زنجیر یا طناب فولادی آویزان شده و نیروی رانش به طریقی به غیر از اصطکاک به آن وارد میشود. در این نوع آسانسورها قاب وزنه وجود ندارد.

 - آسانسورهای مغناطیسی

در این نوع آسانسورها ریلها و تجهیزات متصل شده روی دیوار چاه آسانسور با مغناطیس دائم نقش استاتور موتور و کابین آسانسور نقش روتور را ایفا میکنند. با اتصال جریان برق به استاتور، میدان مغناطیسی ایجاد و به روتور القا میگردد. میدان مغناطیسی ایجاد شده در نقاطی قطع و با القای جریان برق بوسیله سیم پیچهای استاتور، سیم پیچهای تعبیه شده روی روتور باردار شده و کابین به حرکت در میآید؛ بنابراین در این آسانسورها اجزایی نظیر وزنه تعادل، کابل فولادی، موتوخانه و .. وجود نخواهد داشت. آسانسورهای مغناطیسی بسیار ایمن تر از آسانسورهای معمولی بوده اما از لحاظ قیمتی بسیار گرانتر میباشند.